Kamu kelimesi anlam olarak düşünüldüğünde ilk olarak akla devlet geliyor. Halk, bütünlük, tolum gibi anlamları olan kamu kelimesinde Türk Dil Kurumuna göre aslında halkın hizmetini sağlayan devlet organlarının hepsi kastedilmektedir.
Kamulaştırma Nedir?
Kamu kurumlarının temel amacı vatandaşlara hizmet getirmektir. Kamulaştırma nedir diyecek olursak devletin bir kimsenin rızası olmadan kamu yararını gerekçe göstererek kişinin sahipliğinde bulunan özel mülkiyete el koyması yani son vermesidir.
Kamulaştırma Şartları
Kamulaştırmanın gerçekleşmesi için bazı şartlar bulunmaktadır. Bu şartları sıralamak gerekirse kamulaştırma yapılması için yetkili idare olmak zorundadır. Kamulaştırmanın sağlanması için zorunlu bir kamu yararı olmalıdır. Kamulaştırma özel mülkiyetten alınarak kamu yararına konu olan bir mal varlığı bütünüdür. Kamulaştırmaya konu olan taşınmaz mülkiyetin parası peşin ödenmektedir. Kamulaştırmanın nasıl yapılması gerektiği yasaya göre belirlenerek elde edilir.
Kamulaştırmada Kamu Yararı Kararı Verilmesi
Kamulaştırma Nedir, Kamulaştırma için gerekli olan kamu yararı uygunluk kararı kanunun 5. maddesinde belirlenmiş kurumlar aracılığıyla verilmektedir. Kamulaştırmada uygunluk kararını sadece kanunda belirlenen bu kurumlar verebilir ve başka bir kurumun bu kararı vermesine izin verilmez. Uygunluk kararı olmadan kamulaştırma işleminin yapılması mümkün olmamaktadır. Gerçek kişilerde kamu yararı uygunluk kararını verebilecek kurumlar şöyledir:
- Köy yararındaki kamulaştırma için köydeki ihtiyar heyeti,
- Belediye yararına kamulaştırma işleminde belediye encümenleri,
- İl özel idaresi için kamulaştırmada il daimi encümenleri,
- Devlet yararına kamulaştırma için il idare kurulu,
- Eğitim yararına kamulaştırmada Yükseköğretim Kurulu bu kararı vermektedir.
- Tüzel kişilerde ise kamulaştırma işlemi köy belediye özel idare ve ilgili bakanlıklar tarafından uygunluk kararı verilerek gerçekleştirilmektedir.
Kamulaştırma İşleminden Önce Yapılması Gereken İşlemler
Kamulaştırma işleminin yapılması için öncelikle yapılması gereken bazı işlemler vardır. Kamulaştırmayı yapacak olan kurum ilk önce taşınmaz mal veya kaynağın yüzölçümü, cinsini gösteren ölçekli bir plan hazırlayarak irtifak hakkı kurulmasını sağlar.
Kamulaştırma konusu olan taşınmaz malın sahibi tapu yoluyla bulunur. Tapu kaydı olmayan veya fiilen elinde bulunan kişilerin adresi tapu nüfus ve vergi kayıtları incelenerek yapılan araştırma sonucunda belgelere dayanarak tespiti sağlanır. Tapu sahibi vefat etmiş ise mirasçılarının tespiti yapılır.
İlgili kararı veren kurum tarafından taşınmaz malın vergi beyanı ve değeri olmaması durumlarında ilgili vergi dairesinden bunların yerine geçecek değerler istenir. İlgili vergi dairesi kurumun isteğini yerine getirerek taşınmaz malın değer ve vergi beyanını takdir ederek bir ay içerisinde elinde olmasını sağlar.
Kamulaştırma işlemi öncesinde yapılan bu tespitler işlem sonrası yaşanacak hukuki süreç açısından oldukça önemli bir yapıya sahiptir. Taşınmaz malın idare adına tespiti sırasında kamulaştırma bedelinin tespitinin yapılabilmesi açısından tapu sahiplerinin hepsinin gösterilmesi sağlanmalıdır.
Kamu kurumu bu işlemleri yerine getirdikten sonra kamulaştırma aşamalarını gerçekleştirerek işlemi tamamlar. Böylelikle taşınmaz mallar kamu kurumlarına geçerek halka hizmet eden binalara dönüşürler.
